In de drie gewesten bestaat er een fiscale gunstregeling voor de overdracht van een familiale onderneming naar de volgende generatie. U kunt de onderneming ofwel tijdens uw leven aan uw kinderen schenken tegen 0% schenkingsrechten, ofwel de onderneming bij uw overlijden naar uw kinderen laten vererven tegen een gunsttarief (doorgaans 3%). Aan die fiscale gunstregelingen zijn uiteraard voorwaarden gekoppeld. Eén van die voorwaarden luidt in de drie gewesten dat de activiteit na de overdracht nog gedurende tenminste drie jaar verdergezet wordt. De vraag is nu welke activiteit dat precies moet zijn. Moet dat dezelfde activiteit zijn? Of mag dat ook (gedeeltelijk) een andere activiteit zijn? Wat zijn de gevolgen wanneer deze voorwaarde niet gerespecteerd wordt?

Een “fiscaalvriendelijke” bedrijfsoverdracht?

Voor de schenking en de vererving van familiale bedrijven bestaat in de drie gewesten een fiscale gunstregeling. Door van deze regeling gebruik te maken kan de fiscale kostprijs van de overdracht aan de volgende generatie serieus beperkt worden.

De voorwaarden om van de gunstregimes te kunnen genieten verschillen van regio tot regio. Het gewest waar de schenker of de erflater het langst zijn werkelijke verblijfplaats heeft gehad in de laatste vijf jaar voor de schenking of zijn overlijden, bepaalt welke fiscale regels van toepassing zijn. 

Zowel de aandelen van een familiale vennootschap als beroepsmatig aangewende activa (alle roerende en onroerende goederen, waaronder machines, uw bedrijfsgebouw en cliënteel) in een familiale eenmanszaak komen in aanmerking voor de gunstregeling. In Wallonië moeten de overgedragen beroepsmatige activa bovendien samen “een universaliteit van goederen, een bedrijfstak of een handelsfonds” vormen. In Vlaanderen en Brussel kunnen daarentegen ook individuele beroepsactiva via de gunstregeling overgedragen worden, zolang ze maar toebehoorden aan een “onderneming”. 

Belangrijk is tenslotte ook dat niet enkel de volle eigendom van de familiale onderneming tegen het gunsttarief geschonken of vererfd kan worden, maar ook de blote eigendom of het vruchtgebruik.

Tegen welk tarief?

In de drie gewesten kunt u uw familiebedrijf schenken tegen 0% schenkingsrechten. Het gaat telkens om een vlak en eenvormig tarief. Concreet betekent dit dat het geen rol speelt wat de waarde is van de onderneming, noch wat de graad van verwantschap is tussen de schenker en de begiftigde. Ook een schenking aan niet-familieleden kan met andere woorden tegen 0% gebeuren.

In Vlaanderen en Brussel bedragen de successierechten op de familiale onderneming 3% in hoofde van de erfgenamen in rechte lijn (voornamelijk kinderen en kleinkinderen dus) en de langstlevende partner, ongeacht de waarde van de onderneming. In hoofde van andere erfgenamen bedragen de successierechten 7%. In Wallonië bedraagt het tarief voor de vererving van een familiebedrijf – net zoals voor de schenking ervan – 0%, ongeacht de graad van verwantschap van degene die het bedrijf erft! 

Let op! Schenkingen die gedaan werden in de loop van de laatste drie jaar voor het overlijden en waarop geen schenkingsrechten betaald werden, worden toch geacht deel uit te maken van de nalatenschap van de overledene, zodat er toch successierechten op betaald moeten worden. In Vlaanderen wordt deze termijn verlengd tot 7 jaar indien het gaat om de niet-geregistreerde schenking van een familiale onderneming of een familiale vennootschap.

Hoe zorgt u ervoor dat dit voordeeltarief behouden blijft?

De onderneming of vennootschap die onder het gunstregime geschonken of vererfd wordt, moet actief zijn in de nijverheid, handel, ambacht of landbouw, of een vrij beroep uitoefenen. Ze moet bovendien een reële economische activiteit uitoefenen. Een zuivere patrimoniumvennootschap kan daarom niet met toepassing van de gunstregeling geschonken of geërfd worden. Ook de aandelen van een zogeheten ‘passieve holding’ (een vennootschap die enkel participaties in andere vennootschappen aanhoudt) komen in principe niet in aanmerking voor de toepassing van het gunsttarief. Houd er ook rekening mee dat het louter verhuren van onroerend goed geen economische activiteit is.

Vooraleer het gunstregime definitief wordt, moet gedurende drie (Vlaanderen en Brussel) of vijf (Wallonië) jaar aan bepaalde continuïteitsvoorwaarden voldaan worden. 

Verderzetting van de activiteit

Alhoewel de voorwaarden verschillen per gewest, wordt in elk gewest geëist dat de familiale onderneming nog gedurende een bepaalde periode blijft voldoen aan een aantal voorwaarden om dit gunsttarief inzake schenkingen of vererving te behouden.

Eén van de belangrijkste voorwaarden voor het behoud van het gunsttarief is dat de reële economische activiteit van de familiale onderneming of vennootschap na de vererving of de schenking nog gedurende minstens drie of vijf jaar zonder onderbreking voortgezet moet worden. De doelstelling van de wetgever met dit gunsttarief was immers om de continuïteit van de ondernemingen te bevorderen en zo een duurzame tewerkstelling te garanderen.

Wat houdt “de activiteit verderzetten” precies in?

In het Vlaams gewest moet de activiteit zoals reeds gezegd minstens drie jaar ononderbroken voortgezet worden. Deze termijn van drie jaar begint te lopen vanaf de datum van de notariële schenkingsakte of vanaf de datum van het overlijden. Dat is ook het geval in het Brussels gewest. In het Waals gewest bedraagt de voortzettingstermijn daarentegen minstens vijf jaar.

In Brussel moet het om exact dezelfde activiteit gaan. Schenkt u bijvoorbeeld uw bouwbedrijf aan uw kinderen, of erven ze dat bedrijf van u, dan zullen zij die bouwactiviteit dus nog minstens drie jaar moeten verderzetten, vooraleer ze naar een andere activiteit kunnen overschakelen. In de circulaire met uitleg over deze regeling (circ. 2017/C/46) staat immers duidelijk dat: “deze activiteit dezelfde is als deze uitgeoefend op het ogenblik van het overlijden (of schenken)”.

Woont u in Vlaanderen of in Wallonië, dan moet het niet noodzakelijk gaan om dezelfde activiteit gaan. Uw onderneming mag met andere woorden ook voortgezet worden met een andere economische activiteit dan degene die u zelf uitoefende. Heeft u dus bijvoorbeeld een bouwbedrijf, dan mag uw zoon aan wie u uw onderneming geschonken heeft, er een doe-het-zelf-zaak van maken. Of erft uw dochter uw bakkerij, dan kan ze er een kledingwinkel van maken. De activiteit van de onderneming wordt dan geacht verdergezet te worden, waardoor het gunsttarief behouden blijft. 

Het enige verschil tussen de Vlaamse en de Waalse regeling is dat activiteit van de onderneming in het Waals gewest gedurende minstens vijf jaar verdergezet moet worden, waar dat in het Vlaams gewest slechts drie jaar is (zie hoger).

Wat gebeurt er indien de verderzetting niet (correct) gebeurt?

Als de activiteit niet verdergezet wordt, vervalt het gunsttarief en betaalt u alsnog het gewone tarief van de schenkings- of successierechten! 

In Vlaanderen en Brussel bedraagt het gewone tarief voor schenkingen 3% (bijvoorbeeld voor een schenking aan uw kinderen of uw echtgeno(o)t(e)) of 7% (bijvoorbeeld voor een schenking aan een neef). In Wallonië bedraagt het gewone tarief voor schenkingen 3,3% of 5,5%. 

Indien de voortzetting na een overlijden niet correct gebeurt, is de “fiscale schade” doorgaans nog veel groter. Uw onderneming wordt dan immers belast tegen de gewone (progressieve) tarieven van de successierechten. Die kunnen zelfs tussen ouders en kinderen gemakkelijk oplopen tot 27% in Vlaanderen, en tot 30% in Brussel en Wallonië.

Wat indien uw kinderen binnen de drie of vijf jaar het bedrijf verkopen?

Een wijziging in de aandeelhoudersstructuur van de geschonken of vererfde familiale vennootschap heeft op zich geen invloed op de naleving van de voorwaarden tot behoud van het gunsttarief. Worden de aandeelhouders vervangen door andere aandeelhouders, dan blijft het gunsttarief in principe behouden, voor zover voldaan blijft aan de voorwaarden van het gunstregime.

Verkrijgen uw kinderen dus de aandelen van uw familiale vennootschap via schenking of erfenis onder toepassing van het gunstregime, dan hoeven ze de aandelen daarvan niet gedurende minstens drie of vijf jaar aan te houden. Ze mogen de aandelen onmiddellijk na de schenking verkopen of op hun beurt wegschenken. Het is immers vooral de vennootschap zélf, eerder dan de begiftigden van de schenking of de erfgenamen, die aan de voorwaarden moet voldoen. 

Duikt er dus binnen de drie of vijf jaar een koper voor het bedrijf op die er een goede prijs voor wil betalen, dan hoeven uw kinderen in principe geen schrik te hebben om bijkomende schenkings- of successierechten te moeten betalen. Het is echter wel van belang dat ze de nodige voorzorgen nemen. Na een verkoop hebben ze in principe immers geen vat meer op wat er met de vennootschap gebeurt. Wordt de vennootschap bijvoorbeeld opgeslorpt in het kader van een fusie (ze “verdwijnt” dan als dusdanig en behoudt haar activiteit dus ook niet meer) of wijzigt ze haar activiteit (in Brussel), dan kunnen uw kinderen dat in principe niet beletten en riskeren ze dus de toepassing van het fiscale gunstregime te verliezen.

Uw kinderen kunnen dat echter opvangen door in het overnamecontact op te nemen dat de overnemer aan de voorwaarden van het gunsttarief moet blijven voldoen, zodat de overlater niet plots verplicht kan worden om schenkingsrechten of successierechten bij te betalen.

Blijkt echter tijdens de overnamegesprekken dat de overnemer niet zal kunnen of willen voldoen aan de voorwaarden tot behoud van het gunsttarief, dan zal de bijkomende kost aan schenkingsrechten of successierechten in de verkoopprijs verrekend moeten worden.

Wilt u meer weten over de overige voorwaarden voor de toepassing van de fiscale gunstregimes voor familiale ondernemingen, aarzel dan niet om uw Private Banker te contacteren.

Conclusie:

• Zowel in het Brussels als in het Waals en het Vlaams gewest bestaat er een fiscaal gunstige regeling om uw familiale onderneming over te dragen. In de drie gewesten kunt u uw bedrijf schenken tegen een gunsttarief van 0%. Laat u het vererven, dan bedraagt het tarief in Vlaanderen en Brussel 3% (bijvoorbeeld indien het door uw kinderen geërfd wordt) of 7% (indien het door verdere erfgenamen geërfd wordt). In Wallonië bedraagt het tarief net zoals bij een schenking 0%, ongeacht wie uw erfgenamen zijn.

• Nadat u ze geschonken heeft of nadat ze vererfd is, moet uw familiale onderneming in Vlaanderen en Brussel nog gedurende drie jaar en in Wallonië gedurende vijf jaar aan een aantal voorwaarden blijven voldoen. Zowat de belangrijkste voorwaarde om het gunsttarief te behouden, is dat de activiteit van uw bedrijf gedurende die termijn verdergezet moet worden.

• In Vlaanderen en in Wallonië moet het daarbij niet noodzakelijk om dezelfde activiteit gaan. Uw kinderen mogen dus ook voor een andere activiteit kiezen, wat het respecteren van de termijn gemakkelijker maakt. In Brussel moet het daarentegen wel degelijk gaan om identiek dezelfde activiteit gaan.

• Indien de voorwaarden voor het behoud van het gunsttarief niet (correct) nageleefd worden, zullen de gewone schenkingsrechten en successierechten alsnog van toepassing zijn. Vooral de successierechten kunnen dan hoog oplopen.

Bron: ING